PAYLAŞMAK İSTEDİĞİ ESKİ YAZILARIM

 

XIII. YÜZYILDA OSMANLI’DA KORSANLIK  HAREKETLERİ

 

 

 

Bir önceki yazıda Aden körfezinden bahsederken; raslantı sonucu Osmanlı Devletinin bir dönem Amerika’dan benzer eylemler sebebi ile vergi aldığı öğrendim.

 

Yaptığım araştırma sonucu; Akdeniz deki Osmanlı Korsan Gemilerinin saldırılarına maruz kalan Amerika Birleşik Devletlerinin; 5 Eylül 1795 tarihinde Dostluk ve Barış Aşlamasını imzalayarak,kayıp ettikleri Gemileri sebebi ile Osmanlı’ya vergi ödemeye başladıklarını ve ayrıca Cezayir’deki esirlerin bırakılması için US$ 642.500 vergi ödediklerini,bu anlaşmanın Türk dilinde hazırlanması sebebi ile aynı zamanda ABD tarihindeki imzalanmış bir kaç yabancı dilli anlaşmadan biri olduğunu öğrendim.

 

Bu hususta Time  Dergisinde yayınlanan haber ve Yale Universitesi Hukuk Fakultesinin başlattığı “Avalon Projesi” de pek çok ilginç ayrıntıyı gözler önüne seriyor.

 

Söz konusu anlaşmayı ,Amerikan Devletinin ; Osmanlı’nın Kuzey Afrika’daki Garp Ocakları ile başı dertte olması ve  Osmanlı’nın Garp Ocaklarının, kendisi ile  anlaşma yapmamış olan veya savaş halinde oldukları devletlerin Gemilerini Akdeniz de Cezayir,Trablusgarp ve Tunus’lu “ korsanlar “ tarafından yakalayıp,el koyması ve ardından fidye isteyerek karşı tarafı ekonomik ve moralman çökertmeleri sebebi ile 18.yüzyılın sonlarında ;bu bölgenin getireceği kazancı göz önünde bulundurarak Osmanlı’ya vergi ödemeyi kabul ettiği görülmekte.

 

Bununla beraber;Fransa’nın Akdeniz de Gemilerinin güvenliğini sağlamak için Osmanlı’ya yıllık  200.000 İspanyol Doları,İngiltere’nin ise 280.000 İspanyol Doları olarak vergi ödemesinin belirlendiği belirtilmektedir.

 

Osmanlı korsanlarınca Cezayir açıklarında  ilk ele geçirilen Amerikan Gemisinin;Boston Limanına bağlı “MARIA” olduğu ve ardından Philadelphia Limanı’na bağlı “DAUPHIN”

Korsanlar tarafından yakalandığı ,1793 Ekim ve Kasım aylarında ise 11 ABD gemisinin Osmanlılar’ın eline geçtiği belirtilmekte.

 

Bunun üzerine Amerikan Kongresi tarafından alınan karar sonucu,Kongre o dönemdeki Başkan G.Washington’a bu bölgede ki korsanlar ile mucadele etmek için bir savaş filosu kurmak üzere 688.000 altın Dolar harcama yetkisi vermiş.

 

Osmanlı Korsanları ile baş edilemeyen Amerika, 5 Eylül 1795 tarihinde 22 maddeden oluşan “Dostluk ve Barış Anlaşmasını” imzalamak sureti ileOsmanlı’ya vergi ödemek zorunda kalmış ve Osmanlı’ya Cezayir deki esirlerin bırakılması için ödediği haraç dışında ,her sene ayrıca  21.600 Dolar vergi ödemeyi kabul etmiş.Anlaşmanın 7 Mart 1796 da Amerikan Kongresi tarafından onaylandığı bildirilmekte.

 

Ancak tarafların yukarıda 7 Mart 1796 tarihi itibari ile kesinleşen anlaşamaya rağmen zaman zaman ,karşılıklı olarak çatışmaya ve birbirlerinin Gemilerini esir almaya devam ettikleri,

bunun üzerine Trablusgarp Beylerbeyi Yusuf Paşa tarafından, yıllık haraç miktarının  225.000 Dolara çıkarılması, ayrıca çeşitli mallardan oluşan 25.000 dolarlık miktarında bu meblaya ilave edilmesi istenmiş.

 

 

 

 

 

 

Bu talebinde ciddi olduğunu göstermek isteyen “Yusuf Paşa” gözdağı vermek amacı ile Amerikan konsolosunun gözü önünde Amerikan Gemisinin bayrak direğini kestirmiş.

 

 

Bunun üzerine ABD Başkanı Thomas Jefferson 4 savaş Gemisini Trablus sahillerine göndermiş, ancak herhangi bir eylem gösteremeden ülkesine dönen filo komutanı sonrası,bir yıl sonra 6 Gemi ile Trablus Limanı açıklarına demirleyen Amerikan Filosu sahili bombalayarak ,bir Trablus Gemisini de batırmış.Trablus’u kuşatmak için harekete geçilmiş olmasına rağmen ,kendini Trablusgarp Beylerbeyi Yusuf paşa tarafından kuşatılmış bulan Amerikan savaş Gemileri; aynı anda Osmanı’nın ,Amerika’nın ünlü savaş Gemisi “PHILADELPHIA” 307 subay ve erden oluşan mürettebatını da ele geçirmesi karşısında eli kolu bağlı kalmış.

 

İki yıl boyunca Türk Bayrağını şanlı bir şekilde dalgalandığı “ Philadelphia Savaş Gemisi” Stephen Decatur tarafından ele geçirilen ve Osmanlı Askeri Gemisi süsü verlen bir Türk teknesinin 15 Şubat 1804 de Trablus Limanı’na gizlice yanaşarak,Gemiyi ateşe vermesi sonrası yanmış..25 yaşındaki bu gencin bu başarısı (!) dönemin ünlü İngiliz Amirali Nelson tarafından “çağın en cesur eylemi” olarak ilan edilmiş.

 

Bunun üzerine; Yusuf Paşa Amerika ile inatlaşmaya devam edip, Trablus Limanını hedef alan “Amerikan İntihar Gemisini” amacını gerçekleştiremeden patlatınca;Amerika Birleşik Devletleri ,Osmanlı’nın “Garp Ocaklarına” Akdeniz deki faaliyetleri için 1824 yılına kadar vergi ödemeye devam etmiş.

 

Osmanlı ile Amerika arasında 7 Mart 1796 yılında kesinleşen “Dostluk ve Barış Anlaşması’ nın  orijinal metninin ilk 3 maddesi ne göre;

 

Osmanlı-Amerika

Anlaşma Metni
1. Fasıl

İbtida ki faslın kavi u kararı oldur ki işbu 1210 senesinde hala Merikan Ceziresi Eyaletlerine mutasarrıf dostumuz Corco Vaşinto (George Washington) her biri zebtinam Merika Hakimi ile ocağımız Mahruse-i Cezair-i Garbta Sahib-i Devlet olan Saadetlü Hasan Paşa (Cezayir Dayısı Hasan Paşa) -yesserellahü ma yezid vema yeşa- Hazretlerinin rey ve Asker-i Mansure Ağası ve Kul Kethüdası ve sair Erbab-ı Divan ve cümle Asakir-i Mansure ve Canibinin reayaları ittifakıyla bu sulh ve selahımız ve metin ve muhkem olub sabit olmuştur. Ba'del yevm sulhümüze muhalif ve mugayir ve fasid idicek bir söz kalmamış. Vesselam (Bu anlaşmanın her maddesi selam ile bitmektedir ki bunun anlamı barıştır) Tahriren Fi 21 Safer, Sene 1210.

2. Fasıl

 

İkinci faslın kavi u kararı oldur ki Merikan Hakimi dostumuzun gemileri gerek büyük ve gerek küçük ve kezalik anların hükmünde olan reayasının gemileri Mahruse-i Cezayir iskelesi veyahut taht hükmünde olan iskelelere varurlar ise adet-i kadim üzere rızklarından ötürü sattıklarında sair İngiliz ve Felemenk sevid bazerkanlarının vire geldüği ve anlara akdolunan gümriği 100 guruşta beş guruş gümrük alına. Ziyade taleb olunmaya. Ve bir dahi budur ki satılmayan rızkların yine gemiye koyup götürmek murad ettiklerinde bir kimesne anlardan bir şey talep itmeye. Ve mezkur iskelelerde bir kimesne anları incidüb alıkomayalar. Vesselam. Tahriren fi 21 Safer 1210.

3. Fasıl

Üçüncü faslın kavi u kararı oldur ki Merikan Hakimi dostumuzun gerek korsan ve gerek bazargan ve gerek Cezayir'in korsan ve bazargan gemileri ruy-i deryada birbirlerine rastgelüb buluştuklarında aramaktan ve birbirlerin incitmekten beri olup rivayet ve hürmet ile birbirlerinden yollarına gitmeden bir kimesneye mani olmaya. Ve biri dahi budur ki içlerinde herkangı cins olursa olsun yolcu oldukta rızkları ve malları ve eşyalarıyla her ne canibe giderler ise birbirin incidüb bir şeylerin almaya ve bir yere götürmeyeler ve eğtendürmeyeler ve hiçbir vecihle birbirlerine zarar u ziyan itmeyeler. Vesselam. Tahriren fi 21 Safer 1210.

 

Treaty of Peace and Amity
 Signed at Algiers September 5, 1795 *
 

 

Anlaşmanın tamamının İngilizce tercümesi Yale Üniversitesinin resmi internet sitesinde yer almaktadır.

 

Görülen odur ki birkaç asırda  bir de olsa Gemiler halen Korsanların saldırısına maruz kalmakta ve günümüzde halen Gemiler için buyük risk oluşturmakta.

 

Özellikle son Korsanlık faaliyetleri sebebi ile Sigortacıların “KORSANLIK” riskini teminattan hariç tutmaya başladıklarını görülmekte.

 

Bu sebeple gerek kotasyon alırken,gerekse teminatınızı yenilerken “Korsanlık” (PIRACY) risikinin H&M poliçe ve kotasyonunda “ iptal edildiğine “dair bir ibarenin yer almadığına dikkat ediniz.

 

 

Müge Pasinli Şahin